Phương pháp giáo dục Reggio Emilia đang ngày càng trở nên quen thuộc và được nhiều trường mầm non tại Việt Nam cũng như trên thế giới tin tưởng áp dụng. Đây không chỉ là một bộ quy tắc cứng nhắc, mà là cả một triết lý giáo dục sâu sắc, khơi nguồn từ thành phố Reggio Emilia của Ý, do nhà tâm lý học Loris Malaguzzi khởi xướng. Điểm cốt lõi của phương pháp này là niềm tin vào tiềm năng vô hạn của trẻ em, coi các bé là những cá nhân mạnh mẽ, có năng lực, tràn đầy sự tò mò và luôn sẵn sàng khám phá thế giới xung quanh.
Thay vì một chương trình học được đóng khung sẵn, Reggio Emilia tập trung vào việc tạo ra một môi trường học tập mở, phong phú và đầy cảm hứng. Trong môi trường đó, trẻ được khuyến khích tự do tìm tòi, trải nghiệm và cảm nhận thế giới thông qua mọi giác quan: nhìn, nghe, chạm, nếm và ngửi. Chính những trải nghiệm thực tế này sẽ nuôi dưỡng trí tò mò, thúc đẩy khả năng tự học và giúp trẻ phát triển một cách toàn diện nhất. Độ tuổi vàng để tiếp cận phương pháp này là từ 2 đến 6 tuổi, giai đoạn não bộ của trẻ phát triển mạnh mẽ và khao khát học hỏi nhất.
Nội dung chính
Ưu Điểm Nổi Bật và Những Lưu Ý Khi Áp Dụng Reggio Emilia
Phương pháp Reggio Emilia mang đến nhiều lợi ích tuyệt vời cho sự phát triển của trẻ nhỏ, nhưng cũng có những điểm cần cân nhắc để áp dụng hiệu quả.
Những Lợi Ích Vượt Trội:
- Phát huy Tư duy Sáng tạo và Kỹ năng Giải quyết Vấn đề: Môi trường học tập mở, không gò bó trong các quy tắc cứng nhắc, cho phép trẻ tự do tưởng tượng, thử nghiệm và tìm ra giải pháp cho các vấn đề gặp phải. Trẻ học cách suy nghĩ độc lập và sáng tạo từ rất sớm.
- Hiểu Biết Sâu Sắc về Thế Giới Xung Quanh: Trẻ được khuyến khích tương tác trực tiếp với môi trường, tham gia các hoạt động thực tế, từ đó tích lũy kiến thức và kinh nghiệm sống động, chứ không chỉ là lý thuyết suông.
- Xây Dựng Sự Tự Tin: Reggio Emilia tin rằng trẻ có “một trăm ngôn ngữ” để thể hiện bản thân, bao gồm lời nói, cảm xúc, nghệ thuật, vận động… Việc được khuyến khích thể hiện bản thân qua nhiều hình thức giúp trẻ trở nên tự tin hơn trong giao tiếp và mọi hoạt động.
- Tăng Cường Gắn Kết: Phương pháp này đề cao sự hợp tác giữa trẻ, giáo viên và phụ huynh. Các hoạt động chung giúp xây dựng mối quan hệ gắn bó, tạo điều kiện để người lớn thấu hiểu trẻ hơn và có cách đồng hành phù hợp.
- Nâng Cao Vai Trò Giáo Viên: Giáo viên không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người đồng hành, quan sát, lắng nghe, gợi mở và tạo điều kiện để trẻ tự khám phá. Họ là người nghiên cứu cùng trẻ, khơi nguồn cảm hứng và hỗ trợ quá trình học tập tự nhiên.
Trẻ em tự do khám phá và sáng tạo theo phương pháp Reggio Emilia
Một Vài Hạn Chế Cần Lưu Tâm:
- Chi phí đầu tư: Việc tạo dựng một môi trường học tập chuẩn Reggio với không gian rộng rãi, học liệu đa dạng, chất lượng và thường xuyên được làm mới đòi hỏi chi phí ban đầu và duy trì tương đối cao.
- Yêu cầu thời gian và sự kiên nhẫn: Giáo viên cần nhiều thời gian để quan sát, thấu hiểu và dẫn dắt linh hoạt từng trẻ. Trẻ cũng cần thời gian để làm quen và hòa nhập với phương pháp học tập chủ động này.
- Khó đánh giá theo chuẩn truyền thống: Reggio Emilia tập trung vào quá trình học tập và sự tiến bộ của từng cá nhân hơn là các bài kiểm tra chuẩn hóa, điều này có thể gây khó khăn nếu cần đo lường kết quả định lượng.
- Đòi hỏi sự tham gia tích cực từ gia đình: Sự thành công của phương pháp cần sự hợp tác chặt chẽ và thấu hiểu từ phía phụ huynh, điều này có thể là thách thức với các gia đình bận rộn.
- Không phải lựa chọn tối ưu cho mọi trẻ: Những trẻ có xu hướng thích sự cấu trúc rõ ràng, quy tắc cụ thể hoặc còn nhút nhát có thể cần nhiều thời gian và hỗ trợ hơn để thích nghi.
Những Nguyên Tắc Vàng và Cách Tiếp Cận Reggio Emilia
Để áp dụng thành công phương pháp Reggio Emilia, cần nắm vững những nguyên tắc cốt lõi và có cách tiếp cận phù hợp.
Nguyên Tắc Xây Dựng Môi Trường Reggio Emilia:
- Chương trình học “Nảy Mầm”: Nội dung học tập xuất phát từ chính sự hứng thú, tò mò của trẻ, kết hợp với sự trao đổi giữa giáo viên và phụ huynh, thay vì một giáo trình cố định.
- Học Qua Dự Án: Trẻ tham gia vào các dự án khám phá sâu một chủ đề nào đó (có thể kéo dài vài tuần hoặc cả năm học), dưới sự gợi mở và đồng hành của giáo viên. Quá trình này giúp trẻ học cách đặt câu hỏi, nghiên cứu và làm việc nhóm.
- Môi Trường Là “Người Thầy Thứ Ba”: Không gian lớp học được thiết kế thông minh, thẩm mỹ, với các khu vực chức năng linh hoạt, khơi gợi sự khám phá và tương tác. Ánh sáng tự nhiên và cách bài trí ấm cúng được chú trọng.
- Ưu Tiên Giáo Cụ Từ Thiên Nhiên: Sử dụng các vật liệu tự nhiên (gỗ, đá, lá cây…) và vật liệu tái chế, hạn chế đồ nhựa công nghiệp, giúp trẻ kết nối với thiên nhiên và học cách bảo vệ môi trường.
- Màu Sắc Nhẹ Nhàng, Trung Tính: Tránh các màu sắc quá chói gắt, ưu tiên các gam màu dịu nhẹ, tự nhiên để tạo không gian hài hòa, dễ chịu, tốt cho cảm xúc của trẻ.
- Khuyến Khích Thể Hiện Cảm Xúc: Mọi cảm xúc của trẻ đều được tôn trọng và được khuyến khích thể hiện qua nhiều “ngôn ngữ” khác nhau.
Cách Giúp Trẻ Tiếp Cận:
- Chọn Trường Mầm Non Phù Hợp: Tìm hiểu và lựa chọn những ngôi trường thực sự thấu hiểu và áp dụng đúng triết lý Reggio Emilia.
- Áp Dụng Tại Nhà: Cha mẹ chính là người đồng hành quan trọng nhất. Hãy tạo điều kiện để trẻ tự do khám phá sở thích, cung cấp các vật liệu đơn giản, đặt câu hỏi gợi mở, lắng nghe trẻ và cùng trẻ tìm tòi. Không ngại để trẻ mắc lỗi và tự tìm cách giải quyết.
- Tìm Hiểu Qua Sách và Tài Liệu: Đọc thêm sách về Reggio Emilia (ví dụ cuốn “Phương pháp giáo dục Reggio Emilia” của Louise Boyd Cadwell) để hiểu sâu hơn về triết lý và cách ứng dụng thực tế.
Tóm lại, Reggio Emilia là một cách tiếp cận giáo dục đầy cảm hứng, tôn trọng và tin tưởng vào khả năng tự học hỏi, khám phá của trẻ. Dù có những thách thức nhất định, nhưng những giá trị mà phương pháp này mang lại cho sự phát triển tư duy sáng tạo, sự tự tin và tình yêu học tập của trẻ là vô cùng to lớn.