Cách tạo USB Boot UEFI/Legacy BIOS toàn tập 2024

Trong thời đại công nghệ số hiện nay, việc tạo một USB boot đa năng hỗ trợ cả UEFI và Legacy BIOS là kỹ năng cần thiết cho bất kỳ ai làm việc với máy tính. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách tạo USB Boot UEFI/ USB Boot Legacy BIOS một cách chi tiết, dễ hiểu, giúp bạn có thể tự tin thực hiện ngay tại nhà. Chúng ta sẽ đi qua từng bước, từ chuẩn bị công cụ cho đến hoàn thiện USB boot đa năng cuối cùng.

Chuẩn bị công cụ và tài nguyên cần thiết

Trước khi bắt đầu quá trình tạo USB boot, chúng ta cần chuẩn bị kỹ lưỡng các công cụ và tài nguyên cần thiết. Việc này sẽ giúp quá trình tạo USB boot diễn ra suôn sẻ và tránh được những trục trặc không đáng có.

Phần cứng cần thiết:

1. USB flash drive: Đây là thành phần quan trọng nhất. Bạn nên chọn một USB có dung lượng tối thiểu 8GB, tốc độ đọc/ghi cao (USB 3.0 trở lên) để đảm bảo hiệu suất tốt nhất. Các thương hiệu uy tín như SanDisk, Kingston, hay Samsung là lựa chọn đáng cân nhắc.
2. Máy tính: Bạn cần một máy tính đang hoạt động tốt, có kết nối internet ổn định để tải các phần mềm và file ISO cần thiết.

Phần mềm và tài nguyên:

1. Rufus: Đây là công cụ miễn phí, mạnh mẽ và dễ sử dụng để tạo USB boot. Bạn có thể tải Rufus từ trang chủ chính thức tại rufus.ie.
2. File ISO hệ điều hành: Tùy vào mục đích sử dụng, bạn cần chuẩn bị file ISO của hệ điều hành muốn cài đặt. Ví dụ:
   • Windows 10/11: Tải từ trang chủ Microsoft
   • Ubuntu: Tải từ ubuntu.com
   • MacOS: Cần có quyền truy cập vào App Store trên máy Mac
3. Phần mềm antivirus: Đảm bảo máy tính của bạn được bảo vệ khỏi virus và malware trong quá trình tạo USB boot.

Kiến thức cơ bản:

Trước khi bắt đầu, bạn nên hiểu rõ một số khái niệm cơ bản:

• UEFI (Unified Extensible Firmware Interface): Đây là chuẩn firmware mới, thay thế cho BIOS truyền thống, cung cấp nhiều tính năng nâng cao và bảo mật hơn.
• Legacy BIOS: Hệ thống firmware cũ, vẫn được sử dụng trên nhiều máy tính đời cũ.
• GPT (GUID Partition Table): Chuẩn phân vùng mới, hỗ trợ ổ cứng lớn hơn 2TB và nhiều phân vùng hơn.
• MBR (Master Boot Record): Chuẩn phân vùng cũ, giới hạn ở ổ cứng 2TB và tối đa 4 phân vùng chính.

Việc hiểu rõ các khái niệm này sẽ giúp bạn linh hoạt trong quá trình tạo USB boot, đặc biệt khi cần xử lý các tình huống đặc biệt hoặc tùy chỉnh theo nhu cầu cụ thể.

Lưu ý quan trọng:

• Sao lưu dữ liệu: Trước khi bắt đầu, hãy đảm bảo bạn đã sao lưu tất cả dữ liệu quan trọng trên USB, vì quá trình tạo boot sẽ xóa toàn bộ dữ liệu hiện có.
• Kiểm tra tính tương thích: Đảm bảo USB của bạn tương thích với cả UEFI và Legacy BIOS để tạo được bộ cài đa năng.
• Cập nhật phần mềm: Luôn sử dụng phiên bản mới nhất của Rufus và file ISO hệ điều hành để tránh các lỗi và bảo mật.

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng này, bạn đã sẵn sàng để bắt đầu quá trình tạo USB boot UEFI/Legacy BIOS. Hãy đảm bảo bạn có đủ thời gian và không gian làm việc thoải mái để thực hiện các bước tiếp theo một cách chính xác và hiệu quả nhất.

Bước 1: Tải và cài đặt Rufus

Rufus là công cụ tuyệt vời để tạo USB boot, được ưa chuộng bởi tính đơn giản và hiệu quả. Hãy cùng tìm hiểu cách tải và cài đặt Rufus một cách chi tiết nhé.

Tải Rufus:

1. Mở trình duyệt web và truy cập trang chủ chính thức của Rufus tại rufus.ie.
2. Tại trang chủ, bạn sẽ thấy các phiên bản Rufus khác nhau. Chọn phiên bản phù hợp với hệ thống của bạn:
   • Rufus 4.4 (Phiên bản ổn định mới nhất): Đây là lựa chọn tốt nhất cho hầu hết người dùng.
   • Rufus 4.4 Portable: Phiên bản không cần cài đặt, có thể chạy trực tiếp từ USB.
3. Nhấp vào liên kết tải xuống tương ứng với phiên bản bạn chọn.
4. Một cửa sổ mới sẽ mở ra, hỏi bạn có muốn chạy hay lưu file. Chọn “Lưu file” để tải Rufus về máy tính của bạn.

Cài đặt và chạy Rufus:

1. Sau khi tải xong, tìm file rufus-4.4.exe (hoặc phiên bản tương ứng) trong thư mục Tải xuống của bạn.
2. Đối với phiên bản cài đặt:
   • Double-click vào file để bắt đầu quá trình cài đặt.
   • Nếu hệ thống hiện cảnh báo bảo mật, nhấp “Có” để cho phép chạy.
   • Làm theo các hướng dẫn trên màn hình để hoàn tất cài đặt.
3. Đối với phiên bản portable:
   • Chỉ cần double-click vào file để chạy trực tiếp, không cần cài đặt.
4. Khi Rufus khởi động, bạn sẽ thấy giao diện chính của phần mềm. Đây là nơi bạn sẽ thực hiện các bước tiếp theo để tạo USB boot.

Lưu ý quan trọng khi sử dụng Rufus:

• Cập nhật thường xuyên: Rufus thường xuyên được cập nhật với các tính năng mới và sửa lỗi. Hãy kiểm tra và cập nhật phiên bản mới nhất trước khi sử dụng.
• Quyền quản trị: Rufus cần quyền quản trị để thực hiện các thay đổi trên USB. Đảm bảo bạn chạy Rufus với quyền Administrator.
• Tương thích hệ thống: Rufus hoạt động tốt trên hầu hết các phiên bản Windows, từ Windows 7 trở lên. Tuy nhiên, một số tính năng có thể bị hạn chế trên các phiên bản Windows cũ hơn.
• Giao diện ngôn ngữ: Rufus hỗ trợ nhiều ngôn ngữ, bao gồm cả tiếng Việt. Bạn có thể thay đổi ngôn ngữ trong menu Settings của phần mềm.
• Sao lưu dữ liệu: Một lần nữa, hãy nhớ rằng quá trình tạo USB boot sẽ xóa toàn bộ dữ liệu trên USB. Đảm bảo bạn đã sao lưu mọi thứ quan trọng trước khi bắt đầu.

Với Rufus đã được cài đặt và chạy thành công, bạn đã sẵn sàng cho bước tiếp theo: chuẩn bị file ISO và bắt đầu quá trình tạo USB boot. Hãy tiếp tục theo dõi các bước tiếp theo để hoàn thành quá trình một cách suôn sẻ và hiệu quả nhất.

Bước 2: Chuẩn bị file ISO

Sau khi đã cài đặt Rufus thành công, bước quan trọng tiếp theo là chuẩn bị file ISO của hệ điều hành bạn muốn cài đặt. File ISO là một bản sao chính xác của đĩa cài đặt hệ điều hành, chứa tất cả các file và cấu trúc thư mục cần thiết để cài đặt hệ điều hành đó.

Chọn và tải file ISO:

1. Windows 10/11:
   • Truy cập trang web chính thức của Microsoft: https://www.microsoft.com/vi-vn/software-download/
   • Chọn phiên bản Windows bạn muốn tải (Windows 10 hoặc Windows 11).
   • Nhấp vào nút “Tải xuống công cụ” và chạy công cụ này.
   • Trong công cụ, chọn “Tạo phương tiện cài đặt” và làm theo hướng dẫn để tải file ISO.
2. Ubuntu:
   • Truy cập ubuntu.com/download/desktop
   • Chọn phiên bản Ubuntu mới nhất (hoặc phiên bản LTS nếu bạn cần độ ổn định cao).
   • Nhấp vào nút “Download” để bắt đầu tải file ISO.
3. MacOS:
   • Lưu ý rằng việc tạo USB boot cho MacOS phức tạp hơn và thường yêu cầu truy cập vào một máy Mac.
   • Trên máy Mac, mở App Store và tìm kiếm phiên bản MacOS bạn muốn cài đặt.
   • Tải xuống bộ cài đặt và làm theo hướng dẫn để tạo file ISO hoặc USB boot trực tiếp.

Kiểm tra tính toàn vẹn của file ISO:

Sau khi tải xong, việc kiểm tra tính toàn vẹn của file ISO là rất quan trọng để đảm bảo file không bị hỏng hoặc thiếu sót trong quá trình tải:

1. Sử dụng công cụ kiểm tra checksum:
   • Windows: Sử dụng PowerShell và lệnh Get-FileHash
   • Mac/Linux: Sử dụng Terminal và lệnh md5sum hoặc sha256sum
2. So sánh mã checksum:
   • Truy cập trang web chính thức của hệ điều hành và tìm phần thông tin về mã checksum.
   • So sánh mã checksum bạn tính được với mã được cung cấp trên trang web.

Lưu trữ và quản lý file ISO:

1. Tạo thư mục riêng: Tạo một thư mục riêng trên máy tính để lưu trữ các file ISO, giúp dễ dàng quản lý và tìm kiếm sau này.
2. Đặt tên file: Đặt tên file ISO một cách có hệ thống, bao gồm tên hệ điều hành, phiên bản và ngày tải (ví dụ: Windows10_21H2_Vietnamese_x64_30-09-2023.iso).

3. Lưu trữ an toàn: Nếu có thể, hãy lưu trữ file ISO trên ổ cứng ngoài hoặc dịch vụ lưu trữ đám mây để đề phòng trường hợp ổ cứng chính gặp sự cố.
4. Cập nhật thường xuyên: Hệ điều hành thường xuyên được cập nhật. Hãy kiểm tra và tải về phiên bản mới nhất của file ISO ít nhất mỗi 6 tháng một lần.

Lưu ý quan trọng:

• Dung lượng USB: Đảm bảo USB của bạn có đủ dung lượng để chứa file ISO. Thông thường, USB 8GB là đủ cho hầu hết các hệ điều hành, nhưng một số phiên bản đặc biệt có thể yêu cầu dung lượng lớn hơn.
• Tốc độ internet: Tải file ISO có thể mất nhiều thời gian tùy thuộc vào tốc độ internet của bạn. Hãy đảm bảo kết nối ổn định trong suốt quá trình tải.
• Bản quyền: Luôn tải file ISO từ nguồn chính thức để đảm bảo tính hợp pháp và an toàn.

Với file ISO đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, bạn đã sẵn sàng cho bước tiếp theo: sử dụng Rufus để tạo USB boot.

Bước 3: Sử dụng Rufus để tạo USB boot

Đây là bước quan trọng nhất trong quá trình tạo USB boot UEFI/Legacy BIOS. Hãy thực hiện từng bước một cách cẩn thận để đảm bảo kết quả tốt nhất.

Chuẩn bị:

1. Kết nối USB: Cắm USB vào cổng USB của máy tính. Nếu có thể, hãy sử dụng cổng USB 3.0 hoặc cao hơn để tăng tốc độ quá trình tạo boot.
2. Chạy Rufus: Mở Rufus với quyền Administrator để đảm bảo phần mềm có đủ quyền thực hiện các thay đổi cần thiết.

Các bước thực hiện:

1. Chọn thiết bị:
   • Trong phần “Device”, chọn USB bạn muốn sử dụng để tạo boot từ danh sách các thiết bị lưu trữ được phát hiện.
2. Chọn boot selection:
   • Nhấp vào nút “SELECT” bên cạnh “Boot selection”.
   • Tìm và chọn file ISO bạn đã chuẩn bị ở bước trước.
3. Cấu hình Partition scheme:
   • Đối với USB boot hỗ trợ cả UEFI và Legacy BIOS, chọn “MBR” trong phần “Partition scheme”.
   • Trong phần “Target system”, chọn “BIOS or UEFI”.
4. Đặt tên Volume label:
   • Trong ô “Volume label”, đặt tên cho USB của bạn (ví dụ: “WIN10_BOOT”).
5. File system:
   • Chọn “FAT32” nếu bạn muốn USB boot tương thích với cả UEFI và Legacy BIOS.
   • Nếu file ISO của bạn lớn hơn 4GB, bạn có thể cần chọn NTFS, nhưng điều này có thể hạn chế tính tương thích với một số hệ thống UEFI cũ.
6. Cluster size:
   • Để mặc định (thường là 4096 bytes).
7. Tùy chọn nâng cao:
   • Nhấp vào “Show advanced format options” nếu bạn muốn tùy chỉnh thêm.
   • Đối với hầu hết trường hợp, các tùy chọn mặc định là đủ.
8. Bắt đầu quá trình:
   • Kiểm tra lại tất cả các cài đặt một lần nữa.
   • Nhấp vào nút “START” để bắt đầu quá trình tạo USB boot.
9. Xác nhận và chờ đợi:
   • Rufus sẽ cảnh báo rằng tất cả dữ liệu trên USB sẽ bị xóa. Nhấp “OK” nếu bạn đã sao lưu mọi thứ quan trọng.
   • Quá trình có thể mất từ vài phút đến hơn 30 phút tùy thuộc vào kích thước file ISO và tốc độ USB của bạn.

Xử lý các tình huống đặc biệt:

1. Lỗi “ISO Image extraction failed”:
   • Kiểm tra lại tính toàn vẹn của file ISO.
   • Thử tải lại file ISO từ nguồn chính thức.
2. USB không được phát hiện:
   • Thử cắm USB vào cổng khác.
   • Kiểm tra xem USB có bị lỗi phần cứng không.
3. Quá trình bị gián đoạn:
   • Nếu quá trình bị gián đoạn (ví dụ: mất điện), hãy bắt đầu lại từ đầu để đảm bảo USB boot hoạt động chính xác.

Hoàn tất và kiểm tra:

1. Sau khi quá trình hoàn tất, Rufus sẽ hiển thị thông báo “READY”. Nhấp “CLOSE” để đóng Rufus.
2. Kiểm tra nhanh USB boot bằng cách mở File Explorer và xem nội dung của USB. Bạn sẽ thấy các file và thư mục của hệ điều hành.
3. Để kiểm tra USB boot có hoạt động không, bạn có thể thử khởi động máy tính từ USB này (thay đổi thứ tự boot trong BIOS/UEFI của máy tính).

Với những bước này, bạn đã hoàn thành việc tạo một USB boot hỗ trợ cả UEFI và Legacy BIOS. USB này giờ đây có thể được sử dụng để cài đặt hoặc sửa chữa hệ điều hành trên nhiều loại máy tính khác nhau.

Kết luận và lời khuyên

Chúc mừng! Bạn đã hoàn thành quá trình tạo USB boot UEFI/Legacy BIOS. Đây là một kỹ năng quan trọng không chỉ cho cá nhân mà còn rất hữu ích trong môi trường công việc IT. Hãy cùng tổng kết lại những điểm quan trọng và một số lời khuyên hữu ích:

Tổng kết:

1. Chuẩn bị kỹ lưỡng: Việc chuẩn bị đầy đủ công cụ và tài nguyên là chìa khóa để quá trình diễn ra suôn sẻ.
2. Chọn công cụ phù hợp: Rufus là một trong những công cụ tốt nhất để tạo USB boot, nhưng cũng có các lựa chọn khác như Etcher hay UNetbootin.
3. File ISO chất lượng: Luôn tải file ISO từ nguồn chính thức để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả.
4. Tùy chỉnh cho đa nền tảng: Cấu hình MBR và FAT32 giúp USB boot tương thích với cả UEFI và Legacy BIOS.
5. Kiểm tra kỹ lưỡng: Sau khi tạo xong, việc kiểm tra USB boot trên các hệ thống khác nhau là rất quan trọng.

Lời khuyên:

1. Ghi nhãn USB: Dán nhãn hoặc ghi chú trên USB để dễ dàng nhận biết nội dung và phiên bản hệ điều hành.
2. Tạo nhiều USB boot: Nên có sẵn vài USB boot với các hệ điều hành khác nhau để đáp ứng nhiều tình huống.
3. Cập nhật thường xuyên: Định kỳ cập nhật file ISO và tạo lại USB boot để có phiên bản mới nhất của hệ điều hành.
4. Bảo mật: Lưu trữ USB boot an toàn vì nó có thể được sử dụng để truy cập vào hệ thống máy tính.
5. Học hỏi thêm: Tìm hiểu về các tùy chọn nâng cao trong Rufus để tùy chỉnh USB boot theo nhu cầu cụ thể.
6. Sao lưu dữ liệu: Luôn nhớ sao lưu dữ liệu quan trọng trước khi sử dụng USB boot để cài đặt hoặc sửa chữa hệ điều hành.
7. Thực hành: Càng thực hành nhiều, bạn sẽ càng trở nên thành thạo trong việc xử lý các tình huống khác nhau.

Mở rộng kiến thức:

Để nâng cao kỹ năng, bạn có thể tìm hiểu thêm về:

• Tạo USB boot đa hệ điều hành
• Tùy chỉnh USB boot với các công cụ phục hồi hệ thống
• Tạo USB boot cho các hệ điều hành đặc biệt như macOS hoặc các bản phân phối Linux ít phổ biến

Với những kiến thức và kỹ năng bạn đã học được, việc tạo và sử dụng USB boot sẽ trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Hãy tiếp tục học hỏi và chia sẻ kiến thức của bạn với những người xung quanh. Chúc bạn thành công trong việc áp dụng kỹ năng này vào công việc và cuộc sống hàng ngày!